3 vụ đền bù môi trường kỷ lục thế giới

Tháng 4/2010, giàn khoan dầu Horizon ở Vịnh Mexico do BP khai thác bị nổ làm 11 người thiệt mạng và một lượng lớn dầu thô tương đương 4,9 triệu thùng đã tràn ra biển, 87 ngày sau đó người ta mới khắc phục được sự cố trên.

Đây là thảm họa tràn dầu lớn nhất trong lịch sử. Vụ dầu loang ở Vịnh Mexico trở thành một thảm họa sinh thái có tác động lâu dài, đe dọa sự sống của nhiều loài động vật hoang dã, và sinh kế của người dân trong vùng.

Ngay sau sự cố, chính quyền ba bang vùng vịnh Mexico gồm Veracruz, Tamaulipas và Quintana Roo, đã khởi kiện công ty BP vì sự cố tràn dầu trên.

Ngày 4/4/2016, Thẩm phán liên bang thành phố New Orleans, Mỹ, ông Carl Barbier đã thông qua mức án phạt khoảng 20 tỷ USD mà tập đoàn dầu khí khổng lồ của Anh BP phải trả nhằm giải quyết các yêu cầu bồi thường thiệt hại sau sự cố dầu tràn tại Vịnh Mexico năm 2010.

Bộ Tư pháp Mỹ khẳng định “quyết định có tính lịch sử này là một phản ứng mạnh và phù hợp đối với thảm họa môi trường tồi tệ nhất trong lịch sử nước Mỹ”. BP cho biết, tổng phí tổn liên quan tới vụ tràn dầu đến nay đã vượt quá mức 43 tỷ USD.

Tập đoàn Chevron rút hầu bao 18 tỷ USD

Sau 17 năm diễn ra vụ kiện môi trường, năm 2011, tòa án Ecuador đưa ra phán quyết Tập đoàn năng lượng Mỹ Chevron phải bồi thường 18 tỷ USD vì hành vi xả hóa chất tại lưu vực sông Amazon trong suốt hơn 20 năm.

Đây được xem là vụ kiện môi trường lớn nhất thế giới. Năm 1994, 30.000 người da đỏ và 100 tổ chức, doanh nghiệp khác ở Ecuador đã kiện công ty dầu mỏ Texaco với mức tiền đòi bồi thường từ ban đầu là 90 tỷ USD.

Theo nội dung trong đơn kiện, trong thời gian 20 năm (từ 1972 – 1992), Texaco là một công ty con của Chevron Corp đã xả trên 68 triệu lít vật liệu độc hại vào các hố đựng không có vách ngăn cũng như vào thẳng sông Amazon.

Thậm chí, công ty Texaco còn áp dụng tiêu chuẩn nồng độ độc hại trên 1 mét khối chất thải cao gấp 10 lần so với tiêu chuẩn áp dụng tại Mỹ. Các luật sư cho hay nhằm tiết kiệm chi phí, công ty Texaco đã xả thải độc hại ra môi trường và hậu quả là hàng chục người chết và hàng trăm người khác cũng sẽ chết vì ung thư và các bệnh do ô nhiễm môi trường gây ra tại khu vực này.

Theo các số liệu chính thức được công bố, tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi mắc bệnh ung thư bạch cầu tại khu vực Texaco hoạt động cao gấp 3 lần tỷ lệ ghi nhận được tại bất cứ nơi nào khác tại Ecuador. Tỷ lệ mắc bệnh ung thư cao hơn tới 150%, tỷ lệ sảy thai cao hơn 2,5 lần; trong khi các bệnh về hô hấp, tiêu hóa và bệnh ngoài da cũng cao hơn rõ rệt tại các khu vực có hoạt động hóa  dầu.

Vụ kiện công ty Texaco là trường hợp đầu tiên trong lịch sử ghi nhận một công ty đa quốc gia phải hầu tòa ở một quốc gia Nam Mỹ do bị người dân bản xứ kiện.

Chisso bị phạt 83 triệu USD vì xả thải thẳng ra môi trường

Một trong những vụ xả thải kinh hoàng nhất xảy ra ở Nhật Bản đầu thế kỷ 20. Tập đoàn Chisso mở nhà máy hóa chất ở Minatama và trong quá trình phát triển sản xuất, Chisso đã góp phần đưa nơi này trở thành một trong những thành phố công nghiệp hàng đầu của tỉnh Kumamoto. Tuy nhiên, nhà máy đã gây ra tình trạng ô nhiễm tồi tệ khi xả thẳng nước thải chứa thủy ngân không qua xử lý ra vùng biển vốn có một lượng thủy sản dồi dào với khoảng 200.000 ngư dân.

Thực tế, từ năm 1912 đến 1926, nước xả thải của Chisso đã nhiễm độc cho cá tôm cùng nhiều loài vật sống dưới biển, đến mức người dân ăn phải đã khiến họ bị nhiễm một căn bệnh lạ mà sau này được đặt tên là Minamata theo tên của thành phố. Bệnh này có triệu chứng á khẩu, đi đứng khó khăn, co giật, tê liệt, hôn mê và chét sau vài tuần phát bệnh. Lượng tôm cá thì sụt giảm nghiêm trọng, chỉ còn một phần rất nhỏ so với trước.

Năm 1926, Chisso đã đồng ý trả cho ngôi làng địa phương một khoản tiền 1.500 Yen nhưng gọi đây là tiền “cảm thông” để né tránh trách nhiệm. Năm 1943, Chisso ký với ngư dân địa phương một thỏa thuận khác chấp nhận 152.500 Yen tiền ‘thông cảm’ cho các thiệt hại ngư nghiệp trong quá khứ và tương lai, đồng thời ràng buộc họ bằng điều khoản không được phép kiện thêm nữa.

Trong suốt hàng chục năm trời sau đó, nhiều người đã tử vong vì bệnh Minamata nhưng chính quyền địa phương đã “làm ngơ” và Chisso vẫn không ngừng xả thải thẳng ra biển. Tính đến tháng 3/2001, hơn 2.000 người được chẩn đoán bị bệnh Minamata do ăn cá nhiễm thủy ngân. Hơn 1.500 người đã chết và hơn 10.000 người nhận được đền bù tài chính từ Chisso.

Năm 2003, Chisso bị buộc phải trả khoảng 86 triệu USD tiền bồi thường, đồng thời được yêu cầu phải dọn sạch ô nhiễm môi trường do tập đoàn gây ra.

Trong 3 vụ đã nêu trên, dù là sự cố tai nạn như BP hoặc cố ý đầu độc như môi trường để trục lợi như Chevron và Chisso đều có các điểm chung là phá huỷ nặng nề môi trường biển, huỷ diệt sinh vật biển, tiêu diệt ngành kinh tế biển, gây ra cái chết trực tiếp cho nhiều người và để lại di chứng chết người lâu dài cho nhiều thế hệ. Do đó, không thể có kết luận nào khác hơn là tội ác chống lại loài người và thiên nhiên, phàm là tội ác thì không thể nào tha thứ được!