Hội thảo năng lượng hạt nhận ở Việt Nam và thế giới

Nhà máy điện hạt nhân

Hội thảo đã thu hút sự tham gia hơn 100 đại biểu bao gồm các đại biểu quốc hội, đại diện Bộ Công thương, Bộ Khoa học và Công nghệ, Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN), các chuyên gia về năng lượng tại Việt Nam, các tổ chức khoa học và xã hội. Hội thảo có sự góp mặt của các diễn giả từ CHLB Đức, một nước đã từng có nhiều nhà máy điện hạt nhân hoạt động và đã quyết định từ bỏ năng lượng hạt nhân vào năm 2020, Nhật Bản, nước dẫn đầu về NLHN tại Châu Á và hiện vẫn đang phải khắc phục với hậu quả của thảm họa hạt nhân Fukushima, và Nam Phi, là một nước đang phát triển giống Việt Nam nhưng đã có năng lượng hạt nhân.

Qua chia sẻ của các diễn giả và đại biểu tham dự hội thảo cho thấy:

1.      Mặc dù điện hạt nhân có hệ số công suất cao, không tốn nhiều diện tích nhưng  đây không phải là loại năng lượng bền vững, không hề rẻ, không đảm bảo được an ninh năng lượng, không góp phần giảm thiểu phát thải và không phải là công nghệ năng lượng của tương lai.

2. Không giống các nhà máy điện thông thường, khi hết tuổi thọ, nhà máy điện hạt nhân phải tốn thêm chi phí xử lý chất thải hạt nhân và chi phí tháo dỡ. Theo kinh nghiệm của Đức, những chi phí này thậm chí còn lớn và tốn kém nhiều thời gian hơn chi phí và thời gian xây dựng nhà máy. Đây thực sự đang là áp lực lớn đối với chính phủ và người dân Đức. Theo ông Klaus-Peter Dehde, Thị trưởng vùng Elbtau – một cộng đồng sống gần nơi lưu giữ chất thải phóng xạ, cho biết Đức đã phải bỏ ra 15 tỷ EUR để hỗ trợ và vận hành các nhà máy điện nguyên tử, khoản tiền này không bao gồm các khoản chi phí đã phải chi ra và tới đây sẽ phải chi thêm cho việc lưu giữ rác thải hạt nhân. Nếu tính tổng thể thì phải lên đến hàng nghìn tỷ EUR”.

Thảm họa hạt nhân Chernobyl

3. Điện hạt nhân là công nghệ phức tạp, có rủi ro cao đòi hỏi hệ thống quản lý, giám sát và tuân thủ nghiêm ngặt, chặt chẽ để đảm bảo an toàn, an ninh tuyệt đối cho công chúng. Để đảm bảo an toàn, đỏi hỏi phải có một cơ quan kiểm soát độc lập, không tư lợi với việc phát triển điện hạt nhân, được cấp kinh phí đầy đủ và không phụ thuộc vào nhà đầu tư và vận hành để tránh mâu thuẫn lợi ích.

4. Hiện nay trên thế giới chưa có quốc gia nào tìm ra giải pháp để xử lý rác thải hạt nhân an toàn ngay cả những nước tiên tiến như Mỹ và Đức. Chi phí lưu giữ rác thải hạt nhân càng ngày càng tăng và chưa biết đến khi nào mới kết thúc.

5. Nhà máy điện hạt nhân tiềm ẩn nhiều rủi ro, sự cố đặc biệt trong điều kiện thiên tai bất thường và khi sự cố xảy ra thì gây ra thảm họa lớn khó có thể khắc phục. Hiện đây là loại năng lượng không công ty bảo hiểm nào tham gia đảm bảo 100%. Theo TS. Sonja Schirmbeck – Phó trưởng đại diện FES “chúng tôi có đến thăm quan nhà máy điện hạt nhân cỡ nhỏ tại Đức, trong thời gian vận hành họ đã phải dừng hoạt động khoảng 500 lần vì gặp phải sự cố”. Bà Kanna Mitsuta, Chương trình Năng lượng và Hạt nhân, Tổ chức Những người bạn Trái đất – Nhật Bản cho biết “năm 2011, sự cố nổ nhà máy điện hạt nhân ở Fukushima, Nhật Bản đã làm phát tán một lượng lớn phóng xạ khắp phía Đông, Nhật Bản, đe dọa phơi nhiễm phóng xạ hàng trăm nghìn người, đất đai bị nhiễm phóng xạ, thủy sản nhễm độc,…thiệt hại (chi phí ổn định, dọn dẹp và sửa chữa) từ tai nạn hạt nhân Fukushima ít nhất là 13 nghìn tỷ yên (tương đương khoảng 130 tỷ đô la Mỹ), và có lẽ sẽ lên đến hàng chục nghìn tỷ yên. Đa số các chi phí này sẽ gánh vác bởi thế hệ trẻ ngày nay và các thế hệ tương lai.”

6. Việc phát triển năng lượng nguyên tử không tạo ra nhiều cơ hội việc làm như các nhà đầu tư đã hứa. Ông Klaus-Peter cho biết, trong năm 2000, khi phần lớn các nhà máy điện hạt nhân tại Đức vẫn đang vận hành, ngành công nghiệp hạt nhân tạo ra 30.000 việc. Trong khi hiện nay các ngành năng lượng tái tạo đã tạo ra 380.000 việc làm.

7. Về xu thế phát triển điện hạt nhân trên thế giới, ông Dehde cho rằng năng lượng nguyên tử không còn phù hợp với xu thế thời đại nữa. Đức đã quyết định sẽ đóng cửa tất cả các nhà máy điện hạt nhân vào năm 2022. Bà Kanna cũng cho biết, sau thảm họa hạt nhân Fukushima, hơn 50% dân chúng Nhật Bản phản đối điện hạt nhân và không nhà máy điện hạt nhân mới nào được xây dựng thêm ở Nhật. Các chuyên gia quốc tế hy vọng những kinh nghiệm của quốc gia họ sẽ giúp Việt Nam cân nhắc thận trọng chính sách phát triển năng lượng nguyên tử.

8. Nhiều đại biểu bày tỏ lo ngại với những rủi ro, thách thức đối với việc phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam khi nhìn thấy tỉ trọng đóng góp của điện hạt nhân hiện không đáng kể (dự kiến 3,6% công suất vào năm 2030). Các đại biểu cho rằng cần xem xét kỹ vấn đề vốn đầu tư, sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài, vấn đề an toàn, quản lý chất thải, tính minh bạch.

9. Giải pháp thay thế được GreenID đề xuất tập trung vào tăng cường sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiêu quả, chuyển đổi mô hình phát triển kinh tế sử dụng ít năng lượng và đẩy nhanh phát triển năng lượng tái tạo được sự quan tâm và đồng tình của nhiều đại biểu. Kịch bản đề xuất này đã chỉ ra nhiều lợi ích về tạo việc làm, giảm bớt áp lực chi phí, ít rủi ro và tăng chỉ số an ninh năng lượng quốc gia vì sự phát triển bền vững.